Λυσίου, Υπέρ Μαντιθέου 1-3

ΠΡΟΟΙΜΙΟ 1-3

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

 Στο προοίμιο της απολογίας του ο Μαντίθεος επιχειρεί αφ’ ενός να κερδίσει την προσοχή και την εύνοια των ακροατών βουλευτών, αφ’ ετέρου να τους βοηθήσει να αποκτήσουν μια ορθή γνώμη πάνω στα ζητήματα εκείνα που στοιχειοθετούν το κατηγορητήριο σε βάρος του. Σε όλο το προοίμιο ο κατηγορούμενος θα αναλωθεί σε ψυχολογικού τύπου επιχειρήματα που στόχο έχουν να επηρεάσουν συναισθηματικά τους κριτές υπέρ των θέσεών του. Πρόκειται δηλαδή για έντεχνους τρόπους πειθούς (έντεχνες πίστεις).

 Ξεκινώντας το λόγο του ο Μαντίθεος εκπλήσσει τους ακροατές βουλευτές με τον ισχυρισμό του ότι η δοκιμασία ως διαδικασία είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον ίδιο, ώστε να μιλήσει διεξοδικά για τη ζωή του και όλα όσα πράγματι τον γεμίζουν περηφάνια. Επομένως, όχι μόνο δε δυσανασχετεί με την τροπή που πήραν τα πράγματα, αλλά αντίθετα θα δείξει ενώπιον της βουλής ότι οι κατήγοροί του είναι άνθρωποι μοχθηροί και συκοφάντες. Ο Μαντίθεος -στα πλαίσια της ρητορικής τεχνικής της ηθοποιίας- δε χάνει την ευκαιρία να παρουσιάσει τον εαυτό του ως άνθρωπο ηθικά ανώτερο, ως φιλήσυχο πολίτη με ακλόνητη πίστη στο δημοκρατικό πολίτευμα και στους θεσμούς του. Παράλληλα, όσον αφορά τους κατηγόρους του πλάθει την εικόνα τους ως ευτελών και μικρόψυχων ανθρώπων. Η συκοφαντία, αν και είναι μια πράξη με μεγάλη κοινωνική απαξία, εντούτοις προσφέρει στους ενάρετους πολίτες τη δυνατότητα μέσα από το θεσμό της δοκιμασίας να μιλήσουν διεξοδικά για τη δράση τους στο δημόσιο και ιδιωτικό τους βίο. Ταυτόχρονα αναδεικνύεται η σπουδαιότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος που μέσα από τους αξιοκρατικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς του ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών στα δημοκρατικά ιδεώδη. Με τον τρόπο αυτό ο κατηγορούμενος προσπαθεί να αποκομίσει θετικές εντυπώσεις για τον ίδιο και την ίδια στιγμή να μειώσει ηθικά τους αντιπάλους του.

 Στη συνέχεια ο Μαντίθεος παρουσιάζει τον εαυτό του ως ιδιαίτερα αισιόδοξο σε ό τι αφορά την τελική έκβαση της δοκιμασίας. Ακόμη και όσοι είναι αρνητικά διακείμενοι απέναντί του, είναι βέβαιο πως θα αλλάξουν γνώμη αν ακούσουν προσεκτικά τα λεγόμενά του. Η αυτοπεποίθηση που αποπνέει ο Μαντίθεος δεν οφείλεται στην αλαζονεία του, αλλά στην εμπιστοσύνη του τόσο προς τους κριτές βουλευτές που είναι λογικοί άνθρωποι, όσο και προς την ορθότητα των βασικών επιχειρημάτων του. Επιδιώκοντας να κερδίσει τις εντυπώσεις ο Μαντίθεος εκπλήσσει ξανά τους ακροατές βουλευτές με τον ισχυρισμό του ότι δε ζητά να εκλεγεί βουλευτής αν καταφέρει να αποδείξει ότι απλώς έδωσε αγώνες για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Αυτό άλλωστε είναι το αυτονόητο για κάθε δημοκρατικά σκεπτόμενο πολίτη. Ζητά να εκλεγεί παρά μόνο αν αποδείξει ότι και στην ιδιωτική του ζωή υπήρξε υπόδειγμα για τους συμπολίτες του. Στην περίπτωση αυτή η ηθική αποδοκιμασία των αντιπάλων του είναι ζήτημα τιμής και για τον ίδιο, αλλά και για τους κριτές βουλευτές.

 Τέλος, ο απολογούμενος γνωρίζοντας ότι έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των βουλευτών τους ενημερώνει ότι στη συνέχεια θα αποδείξει την αθωότητά του καταρρίπτοντας ένα προς ένα τους ισχυρισμούς των αντιπάλων του.